Μιστέκοι

Λαός του Μεξικού με αρχαίες ρίζες, οι απόγονοι του οποίου ζουν στις ομόσπονδες πολιτείες Γκερέρο και Οαχάκα. Οι Μ. μιλούν γλώσσα συγγενή με τη γλώσσα των Ζαποτέκων, με τους οποίους ήρθαν σ’ επαφή τον 9o αι. Από τον 8o αι. εγκαταστάθηκαν στο κεντρικό Μεξικό, αλλά τον 10o αι. τους έδιωξαν οι Τολτέκοι, οι οποίοι, όπως και οι Μ., προέρχονταν από τον Βορρά. Εισέβαλαν τότε στο ζαποτεκικό έδαφος, όπου ίδρυσαν διάφορες πόλεις-κράτη, μεταξύ των οποίων και τη Μίτλα, η οποία αργότερα διαδραμάτισε πρωτεύοντα ρόλο. Μεταξύ του 12ου και του 14ου αι. οι Μ., αν και δεν συγκρότησαν ομοιογενές κράτος, κατέκτησαν αξιόλογη θέση στο νοτιοδυτικό Μεξικό· αφού ισχυροποιήθηκαν στρατιωτικά, παρεμπόδισαν την εισβολή των Τσιτσιμέκων και αντιστάθηκαν στις επεκτατικές προσπάθειες των Αζτέκων, την ηγεμονία των οποίων όμως υποχρεώθηκαν να αναγνωρίσουν. Βοήθησαν τους Ισπανούς να καταλάβουν την αζτεκική αυτοκρατορία, αλλά στις αρχές του 16ου αι. υποτάχτηκαν και αυτοί στους κονκισταδόρες, οι οποίοι παραχώρησαν για μερικές δεκαετίες στους ηγέτες των διαφόρων πόλεων-κρατών μια επιφανειακή εξουσία για τον λαό τους. Πολλές πληροφορίες για τον λαό των Μ. μπορούν να αντληθούν από ορισμένους χειρόγραφους κώδικες, με αφηγηματικό περιεχόμενο, που αποτελούν ίσως και την πιο χαρακτηριστική έκφραση του πολιτισμού τους: πρόκειται για μακριές λωρίδες από δέρμα ελαφιού, χαρτί ή βαμβακερό ύφασμα, καλυμμένες με λευκό κονίαμα, πάνω στις οποίες είναι ζωγραφισμένες σκηνές από την καθημερινή ζωή, τη μυθολογία και τα σπουδαιότερα ιστορικά γεγονότα, έτσι ώστε οι κώδικες αυτοί να αποτελούν ένα πολύτιμο εικαστικό χρονικό. Παράλληλα, οι ζωγραφιές αυτές με το πολύ λεπτομερειακό σχέδιο και την εξαιρετικά πλούσια χρωματική ζωντάνια περιέχουν αναφορές σε πλήθος προβλήματα ή ζητήματα, νομικού, θεολογικού ή άλλου περιεχομένου. Όλες οι φιγούρες έχουν ξεκάθαρα μαύρα ή κόκκινα περιγράμματα και τα χρώματα με τα οποία γεμίζονται είναι συνήθως η ώχρα, το λαδί, το τιρκουάζ, το κεραμιδί, το γκρίζο και το μαύρο. Ουσιαστικά, όλες αυτές οι στιλιζαρισμένες φιγούρες –άνθρωποι, ζώα, θεότητες, βουνά, σύννεφα, φυτά– αποτελούν ένα είδος ιδεογραμμάτων, που εκφράζουν συμβολικά νοήματα, εύκολα ωστόσο στην κατανόησή τους χάρη στη ρεαλιστική απόδοση των σχεδίων. Οι μεγάλες ζωγραφισμένες λωρίδες που αποτελούσαν αυτούς τους κώδικες ήταν διπλωμένες στο σχήμα της φυσαρμόνικας, έτσι ώστε όταν ήταν κλειστές να μοιάζουν με ένα σημερινό βιβλίο, που το ανοίγει και το τεντώνει κανείς για να το διαβάσει. Δύο ξύλινες πλακέτες στις δύο άκρες αποτελούσαν ένα είδος προστατευτικού εξωφύλλου, ενώ συχνά μια μικρή πέτρα από ζαντ έδειχνε ποιο ήταν το εξώφυλλο του βιβλίου. Ο μεγαλύτερος ειδικός στην αποκρυπτογράφηση αυτών των κωδίκων, ο Aλφόνσο Kάσο, ερμηνεύοντας τα πιο σημαντικά από τα βιβλία των Μ., μπόρεσε να δώσει πολύτιμες πληροφορίες γύρω από τη ζωή και την ιστορία τους. Σήμερα, οι κώδικες βρίσκονται σκορπισμένοι σε διάφορα μουσεία του κόσμου, διασώθηκαν όμως ελάχιστοι από εκείνους που υπήρχαν πράγματι στο Μεξικό την εποχή των κονκισταδόρες: δυστυχώς, ο τυφλός φανατισμός των πρώτων ιερωμένων, που έφτασαν από την Ευρώπη και που έβλεπαν σε αυτά τα βιβλία το έργο επικίνδυνων δαιμόνων, έγινε αφορμή να καταστραφούν άπειρα πολύτιμα ντοκουμέντα. Από τους κώδικες που διασώθηκαν, σημαντικότεροι θεωρούνται σήμερα ο κώδικας της Βιέννης (που πραγματεύεται χρονολογικά την ιστορία της βασιλείας του Tιλαντόνγκο), ο κώδικας Nουτάλ ή Σοούτσε, μεγάλου ιστορικού ενδιαφέροντος με γενεαλογικές πληροφορίες και οι θαυμάσιοι κώδικες που είναι γνωστοί ως Kώδικας του Bοργία και Kώδικας Bατικανού 3773.